Historia architektury krajobrazu - sztuka kształtowania przestrzeni

Jeżeli uwierzymy teologicznemu przesłaniu płynącemu ze starożytnych ksiąg, to dojdziemy do wniosku, że architektura krajobrazu to najstarszy zawód świata, a 'Pierwszym Architektem' był Bóg. Jeżeli do zagadnień teologicznych podchodzimy z nieco większym dystansem, wówczas mimo wszystko wniosek okaże się podobny, ponieważ kształtowanie krajobrazu towarzyszy ludzkości od samego początku jej istnienia. Nawet najbardziej prymitywne próby przystosowywania przestrzeni życiowej do własnych potrzeb, takie jak osady koczownicze były przejawem sztuki, o której traktuje niniejszy artykuł. Czy da się zatem wskazać konkretny punkt na osi czasu, który jasno wskazywałby, że oto w tedy narodziła się architektura krajobrazu? W tym krótkim wpisie pokażę Ci czym dysponujemy w zakresie rozstrzygania takich kwestii, natomiast ostateczna konkluzja należy do Ciebie.

Czym jest architektura krajobrazu?

Jest to forma sztuki polegająca na kształtowaniu przestrzeni, nadawaniu jej funkcji, oraz zaspokajaniu potrzeb ludzkich, w zakres której wchodzą dziedziny takie jak planowanie przestrzenne, architektura, geodezja, urbanistyka oraz nauki przyrodnicze. Architektura krajobrazu powinna dbać o to, aby efektem jej działań były miejsca zachowujące równowagę pomiędzy światem natury, a środowiskiem przekształconym przez człowieka. Zaczynając od najmniejszej skali ogrodu, a kończąc na olbrzymich założeniach przestrzennych, zawsze powinna pamiętać o wpływie, jaki dany projekt wywrze na środowisko. Mówiąc prościej, architektura krajobrazu to kształtowanie świata, który widzisz dookoła siebie i w którym żyjesz. Chciałbym móc napisać, że jest to 'zabawa w Boga', ale niestety nie jest to zabawa. Każdy w pewnym sensie jest architektem krajobrazu, choć wielu jest tego nieświadomych.

Model 3D ogrodu Azteków w Tetzcotzinco - autor. Marcin Kulesz

Gdzie szukać jej początku?

Współcześnie za początki rozwoju architektury krajobrazu przyjmuje się czasy Starożytne wskazując na Egipt czy też Babilonię, posiłkując się przykładem 'Wiszących ogrodów królowej Semiramidy'(ok. 600 r p.n.e.), których istnienie jest wyobrażeniem powstałym na skutek analizy starych tekstów, oraz wykopalisk archeologicznych. Jeżeli przyjąć, że rzeczywiście tego typu założenia istniały, to naturalne jest, iż sztuka kształtowania przestrzeni musiała rozwijać się znacznie wcześniej, aby w konsekwencji doprowadzić do stworzenia tak niezwykłego miejsca. Warto pamiętać, że Starożytne kultury istniały w różnych częściach świata - Azji, Ameryce Południowej oraz na terenach Europy - tam również widać niezwykłą dbałość o przestrzeń życiową człowieka, co sugeruje, iż jest ona wynikiem wielowiekowych tradycji oraz rozwoju tych dziedzin przez przodków. Istnieją miejsca takie jak np. 'Ogrody w Suzhou' w Chinach(ok. 1600 r p.n.e.), gdzie tak naprawdę trudno wskazać początki ich powstania. Początkowo założenia krajobrazowe tworzono przy pałacach oraz świątyniach, w każdej kulturze niezależnie od rejonu geograficznego - Egipcjanie, Hindusi, Chińczycy, Aztekowie, Babilończycy, Celtowie, Rzymianie.... - wiele z tych miejsc dopiero jest odkrywanych. To czym dysponują współcześni badacze próbując określić tego typu datowania to zbiory starych malowideł, grafik, rycin, źródeł pisanych oraz znalezisk archeologicznych w postaci np. ruin miast - skanowanie laserowe, tworzenie modeli 3D. Każde nowe odkrycie przesuwa nieco granicę poznania, ale nadal poruszamy się w świecie domysłów oraz spekulacji. Pytanie o początek sztuki kształtowania krajobrazu, to jednocześnie pytanie o początek pojawienia się potrzeby życia w zorganizowanym środowisku, a zatem czy można udzielić na nie jasnej odpowiedzi?

(Bardzo lubię otwarte pytania, ponieważ sprawiają, iż umysł nie ma możliwości chwycić się jakiejś ustalonej tezy, a tym samym nie zostaje ograniczony).

Podsumowując ten krótki wywód, z całą pewnością można stwierdzić, iż architektura krajobrazu jako świadomie stosowana sztuka kształtowania przestrzeni życiowej liczy sobie przynajmniej kilka tysięcy lat, co w moim mniemaniu czyni ją niezwykle szlachetną profesją.

Jak można przeczytać w komentarzu Arthura W. Hummel'a do księgi 'Tao Te Ching' autorstwa Lao Tzu: 'Tylko wolny, nieskrępowany umysł taoistyczny, wystarczająco giętki, by cieszyć się naturą i podporządkowywać ją sobie zarazem, mógł stworzyć w Chinach czystą sztukę kształtowania krajobrazu tysiąc lat przed jej pojawieniem się w Europie."

Jeżeli wpis do Ciebie trafia, napisz do mnie, chętnie wymienię myśli na ten temat.

Maciej Widomski